In deze reeks van ‘Myth Debunking’ geven we een andere kijk op een aantal zaken/fenomenen/mythes die vandaag bij de meeste mensen diep ingeburgerd zijn, maar door recente wetenschap ondertussen wat achterhaald zijn.
Een mooie om hiermee te starten is het gebruik van ijs bij een acuut letsel waar zwelling ontstaat. Wanneer vandaag iemand zijn voet omslaat en er zwelling optreedt, wordt er meteen geroepen om hier zo snel mogelijk ijs op te leggen om de zwelling en pijn te verminderen. Ijs zal wel degelijk helpen om de zwelling en pijn tegen te gaan, maar is het ook het beste idee om de schade zo snel mogelijk te herstellen?
Genezing vereist ontsteking
Zoals je hieronder in figuur 1 kan zien zijn er 3 grote fases die plaatsvinden binnen het proces van wondheling: Inflammatie (ontsteking), proliferatie en remodelleringsfase.
Fig1: Tijdslijn en fases van wondheling
Wanneer je weefsel beschadigd wordt, genees je door je immuniteit te gebruiken. Dit is hetzelfde biologische mechanisme dat je gebruikt om bvb ziektekiemen te doden bij ziekte. Wanneer ziektekiemen je lichaam binnendringen, stuurt je immuunsysteem immuuncellen en eiwitten naar het geïnfecteerde gebied om de ziektekiemen te doden. Wanneer spieren en andere weefsels beschadigd zijn, stuurt je immuunsysteem gelijkaardige immuuncellen naar het beschadigde weefsel om een ontsteking te induceren. De reactie op zowel ziekte als weefselschade is hetzelfde: immuuncellen haasten zich naar het beschadigde weefsel om het genezingsproces op gang te brengen. Dit mechanisme noemen wij ontsteking of inflammatie en is eigenlijk een natuurlijke reactie van ons immuunsysteem. Het is de eerste stap van het herstelproces en uitermate belangrijk om tot een goed herstel te komen aangezien de volgende fases zich op deze eerste reactie gaan afstemmen. Misschien is dit an sich al een eye opener voor velen: de ontsteking is niet het probleem, maar maakt deel uit van de oplossing/de weg naar herstel.
IJs houdt genezende cellen weg uit het beschadigde weefsel
Een acute hete ontsteking wordt gekenmerkt door oa pijn, zwelling en warmte. Deze kenmerken van een ontsteking hebben elk hun eigen nut in het herstelproces. Zo zal pijn ervoor zorgen dat we het beschadigde deel niet meer gaan bewegen om verdere schade te verkomen en zorgt de zwelling ervoor dat de immuuncellen tot bij het beschadigde weefsel geraakt.
Zwelling is de vasodilate (of verwijding) van de bloedvaten om, eenvoudig gezegd, de immuuncellen zo snel mogelijk en met zo veel mogelijk naar het beschadigde gebied te brengen. Door ijs aan te brengen krijgen we vasoconstrictie en gaan we juist de bloedvaten vernauwen waardoor de bloedstroom wordt afgesloten en we juist verhinderen dat onze immuuncellen op het beschadigde gebied toekomen. De bloedvaten gaan pas vele uren na het aanbrengen van het ijs weer open waardoor we hier veel tijd gaan verliezen.
Een snel en goed herstel is gebaat bij een hete ontsteking omdat de anti-inflammatoire reactie afhankelijk is van, of in verhouding staat met, de pro-inflammatoire reactie. Als we de pro-inflammatoire reactie gaan afremmen, door er ijs op te leggen, krijgen we ook een geremde of onvolledige anti-inflammatoire reactie met het risico dat de ontsteking laaggradig actief blijft. Daarom ook dat onstekingsremmers hier ook geen goed idee zijn, maar daarover later meer in een volgende blog. De 2de fase (proliferatie-fase) kan ook pas starten wanneer de ontsteking zo goed als weg is dus we hebben er baat bij dat de ontsteking zo weinig mogelijk geremd wordt.
Fig2: Verschillende onderdelen van de inflammatiefase.
Wanneer dan wel ijs?
De voornaamste eigenschap bij blessures van ijs is pijnstilling. Wanneer je echt te veel pijn hebt, is ijs zeker een optie en een betere optie dan een pijnstiller. Probeer dan bvb wel alternerend te werken door te ‘icen’ in blokken van 10min en 20min rust tussen.
Blijft de pijn aanhouden of duurt de ontsteking te lang, is het mogelijk dat ons lichaam niet in staat is om zelf de schade te repareren of is het een teken dat er meer aan de hand is, zodat het dan verstandig is om zo spoedig mogelijk een dokter raad te plegen.
Bronnen:
- desJardins-Park Heather E., Mascharak Shamik, Chinta Malini S., Wan Derrick C., Longaker Michael T. The Spectrum of Scarring in Craniofacial Wound Repair. DOI=10.3389/fphys.2019.00322
- Tseng CY, Lee JP, Tsai YS, Lee SD, Kao CL, Liu TC, Lai C, Harris MB, Kuo CH. Topical cooling (icing) delays recovery from eccentric exercise-induced muscle damage. J Strength Cond Res. 2013 May;27(5):1354-61. doi: 10.1519/JSC.0b013e318267a22c. PMID: 22820210.
- Lu H, Huang D, Saederup N, Charo IF, Ransohoff RM, Zhou L. Macrophages recruited via CCR2 produce insulin-like growth factor-1 to repair acute skeletal muscle injury. FASEB J. 2011 Jan;25(1):358-69. doi: 10.1096/fj.10-171579. Epub 2010 Oct 1. PMID: 20889618; PMCID: PMC3005436.
- Takagi R, Fujita N, Arakawa T, Kawada S, Ishii N, Miki A. Influence of icing on muscle regeneration after crush injury to skeletal muscles in rats. J Appl Physiol (1985). 2011 Feb;110(2):382-8. doi: 10.1152/japplphysiol.01187.2010. Epub 2010 Dec 16. PMID: 21164157.
- Bosma-den Boer, M.M., van Wetten, ML. & Pruimboom, L. Chronic inflammatory diseases are stimulated by current lifestyle: how diet, stress levels and medication prevent our body from recovering. Nutr Metab (Lond) 9, 32 (2012). https://doi.org/10.1186/1743-7075-9-32